واحد پردیس دانشگاه علوم پزشکی گیلان

ولادت :

ابو جعفر، محمد بن محمد بن حسن طوسى معروف به «محقق طوسى»، «خواجه»، «خواجه نصیر الدین طوسى» و «استاد البشر» دانشمند، ریاضی دان، متکلم، فیلسوف و عارف بزرگ شیعه در سال 597 هجری قمری در طوس متولد شد.

‌اصل‌ خواجه‌ از جهرود (چاه‌ رود) قم‌ بوده‌ و چون‌ نیاکانش‌ به‌ طوس‌ رفته‌ و در آنجا توطن‌ اختیار کرده‌ بودند، خواجه‌ هم‌ آنجا از مادر به دنیا آمد و از این‌ رو «طوسی» مشهور شد.

پدرش محمد بن حسن از فقهاى امامیه و محدثان طوس بود و خواجه در تحت تربیت چنین پدر دانشمندى پرورش یافته است.

*تحصیلات : او در آغاز کودکى قرآن مجید را آموخت و اقسام علوم ادبى از قبیل صرف و نحو و اشتقاق و مبانى علل و لغت را فرا گرفت و احادیث نبوى و آثار بزرگان دین را آموخت و در نزد پدر به تحصیل علم فقه و اصول و حدیث پرداخت.

او نزد دایى خود مقدمات منطق و حکمت را یاد گرفت و بر حقایق علوم طبیعى و الهى واقف گشت.

در این دوران به تحصیل علوم ریاضى از قبیل حساب و هندسه، جبر و موسیقى رو آورد و با دقت تمام تحصیل کرد.

گفته‌‏‌اند او نزد کمال الدین محمد حاسب از شاگردان افضل الدین کاشانى و دوست و همدم پدرش فن ریاضى را خوانده است.

نقل شده است که بعد از وفات پدرش بنابر وصیت او که گفته بود به جاهایى برو که در آنجا اساتید فن هستند، به مسافرت پرداخته و در هر جا عالمى یافته از او بهره گرفته تا این که در نیشابور اقامت گزید

*بیان امام خمینی درباره مناصب حکومتی خواجه نصیر

امام خمینی می‌فرماید: شما مى‌‏دانید این را که خواجه‏ نصیر که در این دستگاه‌ها وارد مى‌‏شد، نمى‌‏رفت وزارت کند؛ مى‏‌رفت آنها را آدم کند. نمى‏رفت که براى اینکه در تحت نفوذ آنها باشد. مى‏‌خواست آنها را مهار کند تا آن اندازه‌‏‌اى که بتواند.

*وفات‏ خواجه نصیر

در سال 672 ه.ق در خدمت اباقاخان و عده‏ى بسیارى از شاگردان و یارانش به بغداد رفت اباقاخان در بغداد چندان توقفى نکرد و بزودى از آنجا حرکت نمود ولى خواجه براى رسیدگى به حساب اوقاف در بغداد ماند و بیش از یک ماه توقفش نگذشته بود که بیمار شد.

*وصیت خواجه نصیر

خواجه وقتی‌ دید بیماری‌ دیگر علاج‌ ندارد، درباره‌ دفن‌ و کفن‌ خویش‌ با یاران‌ و نزدیکانش‌ مذاکره‌ کرد، گفتند: مناسب‌ آن‌ است‌ که‌ در جوار حضرت‌ علی‌(ع) دفنش‌ کنند. او گفت‌ مرا شرم‌ آید که‌ در جوار‌ امام‌ کاظم (ع) بمیرم‌ و از آستان‌ او به‌ جای‌ دیگر برده‌ شوم.

پس‌ از وفاتش، در کاظمین‌ دفنش‌ کردند و بنا به وصیتش این‌ آیه‌ را بر مزارش نوشتند: «و کلْبهمْ باسطٌ ذراعیْه بالْوصید؛ و سگ آنها دست‌هاى خود را بر دهانه غار گشوده بود» (کهف/18)

*ماجرای قبر خواجه نصیر

صاحب دیوان شمس‌الدین جوینى وزیر و بزرگان و اعیان و دانشمندان بغداد جنازه‏ او را مشایعت کرده با ازدحامى عام به کاظمین آورده در پایین پاى آن دو بزرگوار قبرى حفر نمودند. سردابى ظاهر شد و جسد خواجه را در آن سرداب دفن کردند.

مى‏‌‌گویند بعد از تحقیق مشخص شد الناصر بالله خلیفه‏ عباسى آن قبر را براى خودش ساخته بود و پسرش بر خلاف امر پدر، جای دیگر دفنش کرده بود و آنجا خالى مانده بود.

از غرایب اتفاقات آن که تاریخ تمام‌شدن سرداب را روى سنگى کنده یافتند که روز یازدهم جمادى الأولى سال 597 هجری قمری همان روز تولد خواجه بود.